Nederlandse veiligheidsbelangen kwetsbaar voor activiteiten andere landen
De nationale veiligheidsbelangen zijn kwetsbaar en worden substantieel bedreigd en aangetast door onder meer China en Rusland. Ook andere landen en organisaties die worden aangestuurd door die landen (statelijke actoren) houden zich in Nederland bezig met onder meer spionage, beïnvloeding en (voorbereiding op) sabotage. Dit is zorgelijk en daarom zijn tegenmaatregelen belangrijk. Dat stellen de hoofden van de AIVD, MIVD en NCTV in een gezamenlijk dreigingsbeeld statelijke actoren (DBSA).
Door onze geografische ligging en open economie heeft Nederland een belangrijke strategische fysieke en digitale positie in een wereldwijd netwerk. Er lopen hier bijvoorbeeld ondergrondse fysieke leidingen voor energievoorziening en we kennen een hoog ontwikkelde digitale infrastructuur waar virtuele snelwegen van over de hele wereld elkaar kruisen. Nederlandse bedrijven, onderwijsinstellingen en kennisinstituten beschikken daarnaast over eigen hoogwaardige kennis en unieke know-how. Dat maakt Nederland een aantrekkelijk doelwit van spionageactiviteiten.
Pieter-Jaap Aalbersberg (Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid): “Statelijke actoren richten zich op steeds meer verschillende terreinen. Ze kijken niet alleen naar de klassieke doelwitten, zoals de Rijksoverheid en bedrijven binnen de vitale infrastructuur, ze kijken breder. Om deze dreigingen tegen te gaan, brengen we partijen en expertises bij elkaar. Op alle niveaus koppelen we het inzicht in de dreiging aan inzicht in de belangen en doelwitten die we willen beschermen. In dit gezamenlijke dreigingsbeeld wordt de dreiging vanuit andere landen concreet gemaakt. We benoemen die doelwitten want alleen samen kunnen we deze statelijke dreigingen tegengaan en onze open samenleving beschermen. Dat vraagt iets van ons allemaal, dus wees alert.”
Dreigingen divers en complex
De dreiging die van statelijke actoren uitgaat is niet van vandaag of gisteren, maar ontwikkelt zich al langer. Deze dreiging evolueert voortdurend, verandert van karakter, wordt vager of juist meer duidelijk. Dit heeft niet alleen te maken met de veranderende internationale politieke verhoudingen en dreigende activiteiten van landen. Ook de middelen die ze gebruiken veranderen snel. De toenemende digitalisering en technologische mogelijkheden vergroten de risico’s. Dat maakt dat de dreiging die daarvan uitgaat tegen de Nederlandse samenleving divers en ingewikkeld is.
Er is veel interesse van andere landen in de Nederlandse infrastructuur. Vitale processen, zoals stroomvoorziening of internetverkeer, kunnen doelwit zijn van voorbereidingshandelingen voor of daadwerkelijke (digitale) verstoring of sabotage. Er is daarbij toenemende interesse van andere landen om kwetsbare schakels in de keten van toeleveranciers te gebruiken. De onderlinge verwevenheid en afhankelijkheid van vitale infrastructuur verhoogt de kwetsbaarheid.
De Nederlandse nationale veiligheidsbelangen zijn kwetsbaar en worden substantieel bedreigd en aangetast door andere landen. Dat blijkt uit het dreigingsbeeld statelijke actoren dat wij, de AIVD, MIVD en NCTV presenteren.
In het dreigingsbeeld wordt de dreiging vanuit andere landen concreet gemaakt. Statelijke actoren richten zich namelijk op steeds meer verschillende terreinen. Ze kijken niet alleen naar de klassieke doelwitten, zoals de Rijksoverheid en bedrijven binnen de vitale infrastructuur, ze kijken breder. Om deze dreigingen tegen te gaan, brengen we partijen en de deskundigheid bij elkaar. Op alle niveaus koppelen we het inzicht in de dreiging aan het inzicht in de belangen en doelwitten die we willen beschermen.
De Nederlandse samenleving en economie zijn sterk verweven met geopolitieke omstandigheden en veiligheid. Onze open economie biedt veel kansen, maar maakt ons bij minder goede internationale verhoudingen ook kwetsbaar. Daarom doet de AIVD ook structureel onderzoek naar economische veiligheid, maar ook naar spionage en ongewenste buitenlandse inmenging.
Zo verstoorde de AIVD recent een groot netwerk van menselijke bronnen bij hightech bedrijven en onderwijsinstellingen. Dat netwerk werd gerund door een Russische inlichtingenofficier. De activiteiten raken onze bedrijven, onze economie, onze welvaart en onze veiligheid. Daarom is alertheid geboden.
We zien in toenemende mate Russische en Chinese spionageactiviteiten bij Nederlandse topsectoren en kennisinstellingen. Uit ons onderzoek werd duidelijk dat tientallen Chinese studenten aan Nederlandse universiteiten promoveren in militair relevante technologie. Zij bleken rechtstreeks verbonden aan de Chinese krijgsmacht of Chinese defensie-industrie. China spreekt zich openlijk uit in 2049 het machtigste land ter wereld te willen zijn. Om dit te bereiken is het land op zoek naar technologische hoogwaardige kennis.
Lokaal, nationaal, internationaal, publiek, privaat: alleen door samen te werken kunnen we deze statelijke dreigingen tegengaan en onze open samenleving beschermen. Wees dus waakzaam op de dreiging die in het beeld wordt beschreven.
Uit onderzoeken blijkt dat landen als China, Rusland en Iran offensieve cyberprogramma’s hebben, gericht tegen westerse landen waaronder Nederland. De cybercapaciteit, -kennis en -expertise van China en Rusland is dermate groot, dat de slagingskans ook groot is dat ze ergens digitaal kunnen binnendringen. Deze slagingskans kan met het nemen van tegenmaatregelen verkleind worden. Ook andere landen onderzoeken of zetten overigens hun cybercapaciteit in.
China zet vooral in op spionagecampagnes. Die campagnes zijn gericht op het verkrijgen van hoogwaardige kennis en technologie voor de eigen economische ontwikkeling en de ontwikkeling van de krijgsmacht. Hieruit volgt dat Nederlandse topsectoren, de Nederlandse defensie-industrie en Nederlandse wetenschappelijke en kennisinstellingen een hoog risico lopen op Chinese (digitale) spionage.
Vanuit Rusland is er sprake van een voortdurende spionagedreiging via menselijke bronnen richting defensietoeleveranciers en andere bedrijven uit de Nederlandse hightechsector, die beschikken over unieke, hoogwaardige kennis over technologieën. Technologieën die naast civiele ook militaire toepassingen kunnen hebben. In december 2020 verstoorde de AIVD een groot spionagenetwerk van menselijke bronnen bij hightech bedrijven en een onderwijsinstelling. Dit netwerk werd gerund door een Russische inlichtingenofficier.
Over het DBSA
Het dreigingsbeeld statelijke actoren schetst een overzicht van de dreigingen tegen territoriale veiligheid, sociale en politieke stabiliteit, economische veiligheid en de internationale rechtsorde. De focus ligt niet op de landen of organisaties waar de dreiging vandaan komt, maar op de te beschermen Nederlandse belangen, nader geconcretiseerd in een overzicht van 15 doelwitten.
Met dit dreigingsbeeld willen AIVD, MIVD en NCTV wijzen op de mogelijke risico’s om de weerbaarheid van de Nederlandse samenleving te vergroten. Dat begint met een groter bewustzijn van de aard en omvang van de dreiging van statelijke actoren tegen onze nationale veiligheidsbelangen. Ook wil het dreigingsbeeld richting geven aan de (beleidsmatige) inspanningen om dreigingen van andere landen en door hun aangestuurde organisaties tegen te gaan.
Erik Akerboom (Directeur-generaal Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst): “De Nederlandse samenleving en economie zijn sterk verweven met geopolitieke omstandigheden en veiligheid. Onze open economie biedt veel kansen, maar maakt ons bij minder goede internationale verhoudingen ook kwetsbaar. De afhankelijkheid van digitale systemen die we als samenleving hebben opgebouwd vergroot die kwetsbaarheid. De AIVD doet daarom structureel onderzoek naar economische veiligheid, spionage en ongewenste buitenlandse inmenging.”
Generaal Jan Swillens (Directeur Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst): “We zien in toenemende mate Russische en Chinese spionageactiviteiten bij Nederlandse topsectoren en kennisinstellingen. Uit onderzoek werd duidelijk dat tientallen Chinese studenten aan Nederlandse universiteiten promoveren in militair relevante technologie. Zij bleken rechtstreeks verbonden aan de Chinese krijgsmacht of Chinese defensie-industrie. China spreekt zich openlijk uit in 2049 het machtigste land ter wereld te willen zijn. Om dit te bereiken is het land op zoek naar technologische hoogwaardige kennis. Ook Rusland investeert en zoekt naar nieuwe kennis om zichzelf verder te versterken.”
