Soevereinenbeweging ondermijnt democratische rechtsorde
Mensen die zich soeverein verklaren keren zich af van de overheid en andere instituties. Hoewel ze veelal een open houding houden richting andere mensen, verspreiden ze wel feitelijk onjuiste verhalen over de kwade intenties van de instituties. Dit gedrag kan op langere termijn de democratische rechtsorde ondermijnen. Een deel van de soevereinen wil zelf bepalen of wet- en regelgeving op hen van toepassing is. Van een klein deel van de soevereinenbeweging gaat ook een geweldsdreiging uit op de korte termijn. Dat zijn de belangrijkste conclusies uit de fenomeenanalyse Met de rug naar de samenleving van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV), de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Nationale Politie over de soevereinenbeweging in Nederland.
Een diverse beweging
Mensen die zich soeverein verklaren, geloven in meer of minder mate in ‘een ‘kwaadaardige elite’. Deze elite zou zich niet alleen in de wetgevende, rechterlijke en uitvoerende macht bevinden, maar ook binnen de media en de wetenschap. De fenomeenanalyse onderscheidt drie categorieën gedragingen binnen de beweging van soevereinen. De grootste groep wil zo onafhankelijk mogelijk leven maar meent dat zich niet volledig los te kunnen maken van de samenleving. Een tweede categorie beschouwt de Nederlandse wet- en regelgeving als ongeldig. Zij weigeren bijvoorbeeld te voldoen aan financiële verplichtingen, zoals het betalen van belastingen en boetes. Een kleine groep wil zich in het uiterste geval met geweld verzetten tegen het huidige systeem. De omvang van de soevereinenbeweging is niet zo groot dat het een existentiële bedreiging vormt voor de democratische rechtsorde, maar er zijn wel zorgen over de aanhoudende groei van de beweging en de bestaande voedingsbodem voor het gedachtegoed.
Geweldsdreiging
Hoewel mensen die zich soeverein verklaren in Nederland hoofdzakelijk een geweldloos verleden kennen, is er de afgelopen tijd vaker sprake van intimidatie en bedreiging van onder meer lokale politici, ambtenaren, rechters, journalisten en wetenschappers. Ook zijn er enkele kleine gewelddadige confrontaties geweest met politie en deurwaarders. Doordat sommige mensen die zich soeverein verklaren steeds verder in de problemen dreigen te komen omdat zij bijvoorbeeld hun rekeningen niet meer betalen, is de verwachting dat het aantal gewelddadige incidenten zal toenemen. Door de verspreiding van een vijandbeeld van een kwaadaardige elite die uit is op onderdrukking, slavernij en zelfs moord, kunnen sommige mensen die zich soeverein verklaren de conclusie trekken dat gewelddadig verzet noodzakelijk is. Bij een deel van deze al kleine groep van enkele tientallen tot honderd mensen, blijft het mogelijk bij grootspraak of bedreigingen. Voor sommigen kunnen zulke boodschappen echter gewelddadig handelen legitimeren, bijvoorbeeld in reactie op verkeerscontroles, aanhoudingen, deurwaardersbezoeken of uithuiszettingen. Een deel van deze groep van mensen die zich soeverein verklaren gaat zo ver dat zij zichzelf online en fysiek organiseert en voorbereidt om zich te kunnen verdedigen in de verwachte gewelddadige strijd met de overheid en instituties. Zij geloven dat de kwaadaardige elite een gewelddadige strijd zal initiëren waarop zij zich moeten voorbereiden. Bij verschillende aanhangers zijn (vuur)wapens aangetroffen.