Doeltreffendheid Versterkingsgelden geëvalueerd: aan de slag met de aanbevelingen
Nederlandse gemeenten met problemen op het gebied van radicalisering en extremisme kunnen aanspraak maken op Versterkingsgelden. Deze Versterkingsgelden worden verstrekt door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). Dat geld wordt ingezet om extremistische bewegingen in Nederland te bestrijden, en radicalisering te voorkomen. Op verzoek van de NCTV zijn deze Versterkingsgelden geëvalueerd wat betreft verwachte effect, uitvoering en opbrengst. De evaluatie is uitgevoerd door RAND Europe in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) en op donderdag 15 december gepubliceerd.
Robuuste, betrouwbare effectevaluaties op het gebied van radicalisering en (gewelddadig) extremisme zijn schaars. Ook tijdens dit onderzoek is gebleken dat het lastig is om de causaliteit tussen de activiteiten die (deels) bekostigd worden middels de Versterkingsgelden en de eventuele effecten te beoordelen. Het eindrapport moet daarom gezien worden als een eerste aanzet tot het evalueren van de doeltreffendheid van deze activiteiten.
Het onderzoek levert de volgende conclusies op:
- Veel activiteiten zijn gericht op kennisverbetering van het verzwakken van extremistische bewegingen, en het tegengaan van radicalisering en op het versterken van weerbaarheid onder kwetsbare groepen
- Doelstellingen zijn overwegend gericht op de korte termijn
- De manier waarop analyses en activiteiten gericht op deskundigheidsbevordering tot de beoogde effecten leiden, wordt meestal niet expliciet uiteengezet. Voor activiteiten in andere clusters wordt daar meer bij stilgestaan
- Er wordt zelden gebruik gemaakt van prestatie-indicatoren
- Het succes van de activiteiten was vooral afhankelijk van individuele professionals en samenwerking
- Een verbreding van de doelgroepen met andere vormen van extremisme is in gang gezet, maar vergt ook een herijking van het instrumentarium
- Gezamenlijke afname van trainingen heeft schaalvoordelen, maar laat weinig ruimte voor maatwerk
- Voortgang en opbrengsten van activiteiten worden nauwelijks systematisch bijgehouden
- Resultaten: De coronapandemie heeft geleid tot uitstel, maar niet noodzakelijk tot afstel
- Uitkomsten: Interventies bieden belangrijke houvast, maar langetermijneffecten zijn lastig of niet te constateren
De onderzoekers pleiten in het eindrapport dan ook voor een meer evidence-based lokale aanpak van radicalisering waarbij de doelstellingen en de beoogde opbrengsten van activiteiten in het kader van de Versterkingsgelden beter geformuleerd worden en er duidelijker wordt toegelicht hoe deze met behulp van de activiteiten bereikt kunnen worden.
Aanbevelingen
De concrete handreiking die de onderzoekers hebben opgesteld voor het (laten) evalueren van de effectiviteit van hun interventies door gemeenten kan daarbij zeer behulpzaam zijn. Deze handreiking vormt een waardevolle aanvulling op de Toolkit Evidence-Based Werken bij de preventie van radicalisering. Gemeenten kunnen door het nauwgezet volgen van het bij het rapport gevoegde plan van aanpak, het regelmatig gebruiken van de Toolkit en het benutten van het bijbehorende ondersteuningsaanbod ervoor zorgen dat hun evaluaties een beter beeld verschaffen van de verschillende resultaten en uitkomsten van hun interventies.
Hoe nu verder?
De minister van Justitie en Veiligheid benadrukt in de beleidsreactie het belang van het evalueren van de effectiviteit van de interventies door gemeenten en juicht het gebruik van de door de onderzoekers bij het eindrapport gevoegde hulpmiddelen van harte toe. De NCTV zal de aanbevelingen meenemen in haar advisering aan gemeenten bij hun aanvraag van Versterkingsgelden vanaf 2024 en de doorontwikkeling hiervan. Ook zal de NCTV de effecten van activiteiten bekostigd met de Versterkingsgelden blijven evalueren in samenwerking met gemeenten.
Het onderzoek
Het volledige onderzoek is te lezen op de website van het WODC.