De continu aan verandering onderhevige risico’s en dreigingen vragen om een optimaal flexibele en wendbare crisisorganisatie van de rijksoverheid die in alle situaties bestuurlijk en operationeel snel en slagvaardig kan handelen.
De minister van Justitie en Veiligheid is de coördinerend minister op het gebied van crisisbeheersing. Daarnaast heeft de minister, in nauwe samenwerking met de andere ministeries, de regie voor het versterken van de nationale veiligheid. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) geeft invulling aan deze coördinerende verantwoordelijkheid van de minister.
Elk ministerie neemt maatregelen op het eigen beleidsterrein om crises aan te pakken. Daarvoor heeft ieder ministerie een Departementaal Crisiscoördinatiecentrum. Het ministerie van Justitie en Veiligheid heeft hiernaast het Nationaal Crisiscentrum, ondergebracht bij de NCTV. Dit centrum is een 24/7 informatieloket en ondersteunt de nationale crisisstructuur en de daarbij betrokken partijen.
Nationaal Handboek Crisisbeheersing
Het Nationaal Handboek Crisisbeheersing legt op hoofdlijnen de rollen, taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden vast van de belangrijkste partijen binnen de nationale crisisstructuur. Deze kern van deze structuur bestaat uit de Interdepartementale en de Ministeriële Commissie Crisisbeheersing:
Ministeriële Commissie Crisisbeheersing (MCCb)
De Ministeriële Commissie Crisisbeheersing, voorgezeten door de minister van Justitie en Veiligheid of de minister-president, is belast met de coördinatie en besluitvorming (bij meerderheid van stemmen) met een spoedeisend karakter over het geheel van maatregelen en voorzieningen met het oog op een samenhangende en integrale aanpak in een situatie waarbij de nationale veiligheid in het geding is of kan zijn, of in een andere situatie die een grote uitwerking op de maatschappij heeft of kan hebben.
Interdepartementale Commissie Crisisbeheersing (ICCb)
Deze Commissie op hoog ambtelijk niveau (DG) wordt voorgezeten door de NCTV en adviseert de MCCb. De ICCb neemt zo nodig en mogelijk ook zelf besluiten.
ICCb en MCCb worden ondersteund en geadviseerd door een Interdepartementaal Afstemmingsoverleg (IAO) en een multidisciplinaire staf die naar behoefte worden ingezet en flexibel worden ingericht en samengesteld, bij voorbeeld ten behoeve van de landelijke informatievoorziening, beeld- en oordeelsvorming, landelijke operationele coördinatie, advies over specifieke aspecten, crisiscommunicatie of parlementaire verantwoording.
Nationaal Crisiscentrum (NCC)
Het 24/7 bezette Nationaal Crisiscentrum (NCC) vervult de functie van interdepartementaal coördinatiecentrum en ondersteunt de nationale crisisstructuur en daarbij betrokken partijen met informatiemanagement, haar netwerk, expertise en faciliteiten.
Nationaal Crisiscentrum
Telefoon: 070 751 51 51
E-mail: frontoffice-ncc@nctv.minjenv.nl
Nationaal Kernteam Crisiscommunicatie (NKC)
Het NKC werkt tijdens een incident of crisis als informatieknooppunt voor de rijksoverheid op het gebied van pers- en publiekscommunicatie. Het adviseert de crisis-overleggen op rijksniveau over de te volgen communicatiestrategie en de communicatieve gevolgen van (voor)genomen besluiten. Klik hier voor meer informatie over het NKC.
Rol Afdeling Analyse Nationale Veiligheid in de crisisstructuur
De Afdeling Analyse Nationale Veiligheid (AAN) brengt risico’s in beeld die de nationale veiligheid raken en geeft betekenis aan die risico’s. AAN maakt uiteenlopende analyseproducten, waaronder de zogeheten Situatieschets en Duiding (SenD). Dit is een overzicht van belangrijke feiten over een incident of crisis, met een beoordeling (duiding) van die feiten. De focus ligt hierbij op de effecten voor de nationale veiligheid. Een SenD kan (mede) aanleiding zijn om de nationale crisisstructuur te activeren.
Ondersteuning besluitvorming door SenD in de nationale crisisstructuur
Tijdens een crisis is de SenD een bijdrage voor de beeldvorming, oordeelsvorming en besluitvorming in de eerder genoemde overleggremia van de nationale crisisstructuur. Er kunnen op meerdere momenten tijdens een crisis SenD’s worden opgesteld. Dit is afhankelijk van hoe de situatie zich ontwikkelt en of er vanuit de verschillende gremia van de nationale crisisstructuur behoefte is aan actuelere informatie. AAN stelt tijdens een crisis met regelmaat een nieuwe SenD op, zodat men over de juiste informatie beschikt om hun besluitvorming op te baseren.
Rolverdeling bij AAN
Bij het maken van een SenD zijn analisten, informatiespecialisten en monitorspecialisten betrokken. De analist is verantwoordelijk voor de coördinatie van het delen, afstemmen en goed laten keuren van de informatie en beelden met (crisis)partners. Informatiespecialisten en monitorspecialisten dragen zorg voor de informatie die de analist nodig heeft. Het afdelingshoofd van AAN coördineert de werkzaamheden van de analysemedewerkers in de crisisorganisatie. Het hoofd licht de SenD mondeling toe in het betreffende crisisoverleg en is het eerste aanspreekpunt voor partnerorganisaties.
Taken van het informatieteam
Bij een nationale crisis kan er zoals beschreven in het Nationaal Handboek Crisisbeheersing een interdepartementaal informatieteam worden geactiveerd. Daar kunnen crisispartners hun informatie op een centrale plek samenbrengen zodat er een gedeeld beeld ontstaat. De werkwijze van het informatieteam wordt gecoördineerd onder het technisch voorzitterschap van het NCC en AAN neemt het inhoudelijk voorzitterschap voor zich. Vanuit AAN kunnen analisten, informatiespecialisten en monitorspecialisten onderdeel zijn van het Informatieteam of hierbinnen een coördinerende rol hebben ten behoeve van de SenD.
Landelijk Operationeel Coördinatie Centrum
Het Landelijk Operationeel Coördinatiecentrum (LOCC), bemenst door de OOV-kolommen (politie, brandweer, GHOR, Defensie en gemeente), zorgt voor een geïntegreerde benadering van de operationele aspecten van crisisbeheersing op nationaal niveau (onder andere overzicht inzetbare capaciteiten, operationele handelingsperspectieven en landelijk operationeel advies) in het kader van primair openbare orde en veiligheid.
Flexibele netwerksamenwerking binnen landelijk crisisstelsel
Bij de crisisaanpak is nadrukkelijk oog voor mogelijke en verwachte brede maatschappelijke gevolgen met name voor kwetsbare groepen, de uitvoeringspraktijk, de handhaafbaarheid en uitlegbaarheid van eventuele maatregelen.
De nationale crisisorganisatie is altijd gericht op een intensieve en flexibele samenwerking met medeoverheden, overheidsdiensten en betrokken publieke en private partners, als samenstellende delen van een landelijk dekkend stelsel. Zo kunnen op uitnodiging van een voorzitter veiligheidsregio, een burgemeester of voorzitter van een ander openbaar lichaam met raadgevende stem deelnemen aan vergaderingen.
Op uitnodiging kunnen ook andere partners en deskundigen vanuit een operationele of inhoudelijke expertise als adviseur deelnemen. Te denken valt aan politie, inlichtingen- en veiligheidsdiensten, krijgsmacht, KMar, private partners waaronder aanbieders van vitale processen of deskundigen van kennisinstituten of kennisnetwerken.
Webinar Nationaal Handboek Crisisbeheersing
Naar aanleiding van de publicatie van het Handboek hield de NCTV op donderdag 9 februari 2023 een webinar. Maarten Abbenhuis (Chief Operations Officer, TenneT), Michèle Blom (Directeur Generaal Rijkswaterstaat, portefeuillehouder crisisbeheersing Ministerie Infrastructuur en Waterstaat), Sharon Dijksma (Burgemeester Utrecht, Voorzitter Veiligheidsregio Utrecht) en Marco Zannoni (Directeur Nationale Crisisbeheersing en Bewaken en Beveiligen NCTV) gingen met elkaar in gesprek over het landelijk crisisstelsel.
Aan de hand van verschillende casussen reflecteerden de deelnemers op hun rol en verantwoordelijkheid binnen het landelijk stelsel. Ook werd vooruit gekeken naar de gezamenlijke voorbereiding en aanpak bij de crises van de toekomst. Het webinar is hieronder terug te kijken.