Rechts-terrorisme en -extremisme
Soms zeer jonge personen die actief zijn binnen het rechts-terroristische onlinemilieu blijven een mogelijke geweldsdreiging vormen. Ideologische overtuigingen lijken binnen dit milieu steeds minder van belang; via bestaande geweldslust en de drang naar choqueren komen deze jongeren online uit bij rechts-terroristische chatgroepen en platforms. De rechts-terroristische geweldsdreiging is onvoorspelbaarder en moeilijker te detecteren dan enkele jaren geleden. Dit komt door de ideologische vervaging, versplintering van onlinegroepen, het snelle komen en gaan van profielen en de focus op het verhullen van hun identiteit.
Het Nederlandse rechts-extremistische landschap bestaat verder voornamelijk uit groepen die streven naar normalisering van hun rechts-extremistische gedachtegoed en het weerbaar maken van het ‘blanke ras’ door fysieke training. Dergelijke groepen zijn nog steeds klein in aantal en beperkt in omvang, maar hebben soms een groot online bereik. Zij beschouwen geweld tegen personen in principe als contraproductief, in ieder geval richting de buitenwereld. De bredere acceptatie van hun gedachtegoed kan echter leiden tot een toenemende intolerantie jegens instituten en andere groepen in de samenleving, waardoor geweld hiertegen gemakkelijker wordt geaccepteerd. De onderlinge samenwerking tussen dit soort groepen lijkt zowel nationaal als internationaal toe te nemen.
Geweldsdreiging uit rechts-terroristische onlinemilieu onvoorspelbaarder
De rechts-terroristische geweldsdreiging in Nederland is onverminderd aanwezig. De dreiging schuilt in de mogelijkheid dat een enkeling, die is geradicaliseerd binnen het rechts-terroristische onlinemilieu, overgaat tot geweld. Binnen dit milieu worden nog steeds publicaties gedeeld over het accelerationisme, de overtuiging dat met terroristisch geweld een rassenoorlog kan worden bespoedigd waarmee het huidige politieke bestel wordt vervangen door een witte etnostaat. Maar ook vrouwenhaat of de denkbeelden van incels (involuntary celibates) worden geuit.
Ideologische overtuigingen lijken minder belangrijk te worden dan enkele jaren geleden: een deel van de aanhangers lijkt vooral vanwege geweldslust en een drang om te choqueren uit te komen bij dit onlinemilieu. Aanhangers fantaseren online veelvuldig over het vermoorden van personen met een andere etnische of culturele achtergrond, of seksuele voorkeur. Het gaat hen om het delen, bekijken en aanmoedigen van ernstig geweld.
In Nederland zijn waarschijnlijk een paar honderd, voornamelijk minderjarige of jongvolwassen mannen, actief in dit rechts-terroristische onlinemilieu. Het is moeilijk om vast te stellen hoe groot de beweging is, doordat online profielen en groepen nog sneller komen en gaan dan enkele jaren geleden en aanhangers moeite doen om hun identiteit te verhullen. De omvang van de Nederlandse beweging lijkt in 2023 wat kleiner te zijn geworden. Bij veel van de personen in dit onlinemilieu lijkt sprake van multiproblematiek van zowel sociale problemen, zoals een instabiele thuissituatie, problemen op school en het ontbreken van een sociaal vangnet, als psychische problemen.
Arrestaties in het buitenland bevestigen geweldspotentieel
In het afgelopen jaar hebben meerdere mensen vanuit rechts-terroristische motieven een aanslag voorbereid. In november 2023 is bijvoorbeeld een 18-jarige man in Duitsland gearresteerd op verdenking van aanslagplanning. Daarnaast zijn bij een door Europol ondersteunde operatie in diezelfde maand vijf verdachten aangehouden in België, Litouwen en Kroatië. Een deel van hen was minderjarig.
De verhinderde rechts-terroristische aanslagplannen bevonden zich nog in een vroeg stadium. Overige arrestaties binnen het Europese rechts-terroristische onlinemilieu zijn voornamelijk vanwege (online) opruiing of het verspreiden van terroristische content.
Normalisering rechts-extremistisch gedachtegoed kan leiden tot geweld
Nederland kent een verscheidenheid aan rechts-extremistische groeperingen die zich online en in de fysieke wereld het afgelopen jaar steeds meer profileren. Deze groepen streven voornamelijk naar de normalisering van rechts-extremistisch gedachtegoed en het weerbaar maken van het ‘blanke ras’ door bijvoorbeeld fysieke training. Ze beschouwen het gebruik van geweld tegen personen doorgaans als contraproductief, omdat het de normalisering en de sociale acceptatie van rechts-extremistisch gedachtegoed in de weg zou staan. Dit betekent niet dat alle groepen geweld tegen personen afkeuren, maar de prioriteit ligt momenteel bij het vergroten en versterken van de rechts-extremistische beweging. De normalisering van rechts-extremistisch gedachtegoed kan leiden tot toenemende intolerantie tegen instituten en andere groepen in de samenleving, waardoor geweld hiertegen sneller wordt geaccepteerd. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat er een correlatie bestaat tussen blootstelling aan online haatuitingen over minderheidsgroepen, en negatieve beeldvorming, minder tolerantie jegens deze groepen en uiteindelijk mogelijk geweld.
Onderlinge samenwerking rechts-extremisten lijkt toe te nemen
De onderlinge samenwerking tussen rechts-extremistische groeperingen in Nederland in de fysieke wereld lijkt het afgelopen jaar te zijn toegenomen. Waar het rechts-extremistische landschap in Nederland zich voorheen kenmerkte door een lage organisatiegraad en onderlinge conflicten, zou dit landschap zich nu steeds verder professionaliseren. Nederlandse rechts-extremistische groepen hebben het afgelopen jaar bijvoorbeeld samen weerbaarheidstrainingen georganiseerd. Ook internationaal lijken rechts-extremistische groepen elkaar meer op te zoeken. Verschillende Nederlandse rechts-extremisten hebben het afgelopen half jaar deelgenomen aan internationale bijeenkomsten en netwerkevenementen in onder meer België, Polen, Hongarije, Bulgarije en Griekenland.
Geweld wordt in Nederland vooralsnog niet actief nagestreefd
In het buitenland is er soms al een geweldsdreiging voortgekomen uit rechts-extremistische Active Clubs. Zo zijn in Canada eind 2023 twee leden van een Canadese Active Club aangehouden op verdenking van terrorisme en zouden leden van Franse Active Clubs hebben gepatrouilleerd en gevochten met leden van minderheidsgemeenschappen in Frankrijk tijdens de rellen in diverse Franse steden in juli 2023. In Nederland is het doel van rechts-extremistische weerbaarheidstrainingen tot nu toe defensief ter ‘zelfverdediging’ van het ‘blanke ras’. Hier gaat vooralsnog geen geweldsdreiging vanuit.
Bovenstaande tekst is een webtekst gebaseerd op de inhoud van het hoofdstuk 'Rechts-terrorisme en -extremisme' uit het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN) Juni 2024. Bekijk het volledige document via deze link.