Themahoofdstuk: Technologische ontwikkelingen in relatie tot terroristische dreiging
Sinds december 2023 bevat elk DTN, naast uitleg over het dreigingsniveau en de belangrijkste bevindingen die daartoe leiden, ook een wisselend themahoofdstuk waarin een aspect van de terroristische of gewelddadig extremistische dreiging tegen Nederland nader wordt uitgediept.
Technologische vernieuwing heeft de afgelopen dertig jaar de terroristische dreiging ingrijpend veranderd. Communicatieapplicaties en online platformen maken online verspreiding van gedachtegoed en terroristische content mogelijk en faciliteren onbedoeld communicatie tussen terroristen, planning van aanslagen en rekrutering en aansturing van aanslagplegers. Jongeren radicaliseren online achter een beeldscherm met behulp van telkens vernieuwde apps, games en memes. Online ook staan talloze handleidingen voor het maken van explosieven en andere aanslagmiddelen en tenzij het internet radicaal gemodereerd wordt, zal deze content voor altijd beschikbaar blijven voor kwaadwillenden.
In dit themahoofdstuk worden drie nieuwe of vernieuwde technologische ontwikkelingen uitgelicht. Zijn ze aantrekkelijk voor terroristen en extremisten? Hoe voorstelbaar is het dat terroristen en extremisten ze gaan toepassen? En verandert dit iets aan de terroristische dreiging?
Terroristen en extremisten ontdekken nieuwe mogelijkheden generatieve AI
De ontwikkelingen rond kunstmatige intelligentie - Artificial Intelligence, kortweg AI - gaan snel. Er is inmiddels een breed scala aan AI-toepassingen op de markt die onder andere taal, computercode, afbeeldingen, audio en video genereren. Naast tal van maatschappelijke voordelen biedt AI kwaadwillende actoren de mogelijkheid om zaken die vroeger meer (technische) kennis, tijd en geld kostten nu eenvoudiger, sneller, goedkoper en overtuigender te doen.
Ook terroristen en extremisten gebruiken de nieuwe mogelijkheden die generatieve AI biedt, met name bij het maken van propaganda. Mondiale jihadistische organisaties en rechts-extremisten verspreiden diverse handleidingen voor het gebruik van generatieve AI-modellen. Hoewel de schaal nog beperkt lijkt, is er al AI gegenereerde terroristische en extremistische content in omloop. Actoren gelieerd aan of met sympathie voor Al Qa‘ida en ISIS gebruiken bijvoorbeeld deepfake technologie. Op sociale media verschenen de afgelopen tijd deepfake filmpjes waarin animatiefiguren en populaire influencers islamitische teksten zingen die bedoeld zijn om aanhangers te mobiliseren. Leden van rechts-extremistische Telegramkanalen verspreiden met AI gegenereerde antisemitische en racistische content zoals rechts-extremistische memes.
Drone aantrekkelijker als aanslagmiddel?
Drones voor consumenten worden steeds populairder en goedkoper. De technologische verbetering gaat snel: drones worden steeds kleiner, de vliegtijd en draagkracht nemen toe en door verbeterde elektronica kunnen ze op grotere afstand bestuurd worden. De drone wordt bovendien steeds effectiever als wapen door de oorlog in Oekraïne. Aldaar worden volop First Person View-bestuurde drones (alsof je zelf in de drone zit) ingezet. Hierdoor is minder oefening nodig om een drone te besturen en met een bewapende of explosief geladen drone een doelwit te raken. Daarnaast wordt het gebruik van geheel autonome drones dus steeds gangbaarder in conflictgebieden. Daarmee lijkt de drone aantrekkelijker te worden als aanslagmiddel of hulpmiddel (als verkenner bijvoorbeeld) voor terroristen.
Drones als aanslagmiddel vormen vooralsnog voornamelijk voor Nederlandse belangen in het buitenland een voorstelbare dreiging. In West-Europa is voor zover bekend nog nooit een aanslag met een drone of met behulp daarvan gepleegd. Er speelt slechts een handvol terrorismezaken waarbij potentiële aanslagplegers drones wilden gebruiken. Het mogelijke gebruik van drones voor aanslagen in het Westen wordt door terroristische organisaties wel uitgelicht in propaganda. De in april 2024 gestarte campagne van onder andere ISKP om geweld tegen sportevenementen in het Westen aan te moedigen omvat verschillende aanslagmiddelen die worden uitgelicht, waaronder drones. Toch zijn de meeste oproepen vooral gericht op gangbare wapens als messen, voertuigen of explosieven. Daarmee blijft de verbeterde drone in West-Europa een potentieel aanslagmiddel, één van de vele.
3D-printen populair bij rechts-extremisten
In West-Europa zijn 3D-geprinte (vuur)wapens vooralsnog vooral populair in het rechts-extremistische milieu. Zij delen onderling instructies over zelfgemaakte wapens en explosieven. In 2023 zijn 3D-geprinte wapens en wapenonderdelen gevonden bij arrestaties van rechts-extremisten in verschillende Europese landen, waaronder Nederland. Mogelijk is ook binnen de (internationale) anti-institutionele beweging interesse voor 3D-wapens. 3D-geprinte wapens worden gezien als de uitgelezen mogelijkheid om buiten het zicht van een ‘tirannieke’ overheid te opereren. 3D-printing wordt belangrijker bij potentieel militante bewegingen en potentieel gewelddadige individuen in die bewegingen krijgen daarmee mogelijk eenvoudiger toegang tot hybride vuurwapens.
Bovenstaande tekst is een webtekst gebaseerd op de inhoud van het themahoofdstuk 'Veranderende dreiging door online radicalisering' uit het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (DTN) Juni 2024. Bekijk het volledige document via deze link.